fimmtudagur, september 18, 2003

Vinur minn heimsendir

Mink leikhús og Hafnarfjarðarleikhúsið Hermóður og Háðvör
Hafnarfjarðarleikhúsið 18. september 2003.

Höfundur: Kristín Ómarsdóttir
Leikstjóri: Kristín Eysteinsdóttir
Leikmynd: Ingibjörg Magnadóttir
Búningar: Þórunn Elísabet Sveinsdóttir og Margrét Sigurðardóttir
Lýsing: Kári Gíslason
Tónlist: Úlfur Eldjárn
Sviðshreyfingar: Ólöf Ingólfsdóttir

Leikarar: Arndís Hrönn Egilsdóttir, Elma Lísa Gunnarsdóttir, Frank Højbye Christiansen, Guðmundur Ingi Þorvaldsson og Ólafía Hrönn Jónsdóttir.

Hvar endar heimurinn?

KARL og kona, sambýlingar, eru í þann mund að setjast að snæðingi eftir vel heppnaða verslunarferð þegar þrjá óvænta gesti ber að garði, karl og tvær konur. Þeim er vel tekið og boðið að taka þátt í máltíðinni þó ekki hafi verið gert ráð fyrir þeim í upphafi hennar. Samkvæmið er ögn vandræðalegt til að byrja með, en fljótlega bráðnar ísinn og fyrr en varir eru allir komnir á trúnaðarstigið, farnir að segja sögur af sínum dýrmætustu og persónulegustu stundum. Svo er farið í kjánalega leiki, og allir sofna. Eftir æsilegar draumfarir vaknar fólk til raunveruleikans á ný, gestirnir eru ekki velkomnir lengur og fara. Eftir eru sambýlingarnir með sjálf sig í ljósi þess sem gerðist og kom fram í samkvæminu.

Kannski svolítið formúlukennt, en svona er atburðaramminn í Vini mínum heimsenda, sem þó er langt frá því að vera hversdagslegt leikhúsfóður. Þeir sem þekkja ólíkindahöfundinn Kristínu Ómarsdóttur geta náttúrulega sagt sér það sjálfir.

Sambýlingarnir í verkinu eru þau Elísabet og Ríkarður, fertug kona og dvergur, sem búa saman, að því er virðist á nokkuð snertipunktalausan hátt. Gestirnir mynda óvenjulegan ástarþríhyrning. Þau eru Búlimíusjúklingurinn Signý, blindi kynskiptingurinn Agnes og Ólafur, sem pissar á sig og á oftar en ekki erfitt með að orða það sem hann hugsar. Öll eru þau að dauðvona. Þessi yfirvofandi dauði er ein birtingarmynd heimsendis í verkinu. Dauðinn er heimsendir, og öll erum við dauðvona. En kannski erum við nútímafólk líka á siðferðilegum heimsenda, við endimörk tækninnar, á ástlausum hjara veraldarinnar þar sem kynlíf er án tengingar við ást og útlitið eitt skiptir máli.

En samt er von. Það hlýnar í samlífi Elísabetar og Ríkarðs þegar gestirnir hverfa á braut. Og eftir “flekklausan” getnað fæðist barn. Er það frelsarinn? Eða kannski bara brúða?

Texti Kristínar Ómarsdóttur er brotakenndur og stíllega fjölbreyttur, stundum að því er virðist vísvitandi stirður og tilgerðarlegur, á öðrum stöðum fullur af óvæntum og snjöllum hugdettum og myndum innan um hversdagslegra tal. Þessir ólíku þættir varpa ljósi hver á annan og útkoman er sú að áhorfandinn fer að nema skáldskapinn í hvunndagssnakkinu. Við þetta bætist síðan fjölskrúðugt mynd- og táknmál sýningarinnar: Lifandi snákur í búri, bananar, jólaguðspjallið, egg, blinda, fuglar, blóðug sár, kórónur, spelkur. Kristín Eysteinsdóttir höndlar þetta allt af öryggi þrátt fyrir reynsluleysið, en þó er ekki laust við að að manni læðist sá grunur að skarpari sýn á hvað ætlunin væri að segja, og nákvæmari og hófstilltari notkun á meðölum skáldskapar og leiksviðs hefði skilað sér í meiri áhrifum, fastari tökum á áhorfendum. Það er dálítið stórt, púsluspilið sem þær nöfnur senda okkur út með í leikslok, og við erum ekki einu sinni alveg viss um að öll stykkin séu á vísum stað. En það er spennandi að velta því fyrir sér í huganum, og athuga hvaða mynd birtist þó eitthvað kunni að vanta. Vinur minn heimsendir er fyrir vikið sýning sem er meira athyglisverð heldur en áhrifarík.

Vinna leikaranna ber þess merki að þeir hafi átt drjúgan þátt í mótun sýningarinnar þó endanleg útkoma sé á hinn bóginn skýrt mótuð og öguð, enda leikstjórinn með hreyfingahönnuð sér til fulltingis.

Ólafía Hrönn Jónsdóttir er Elísabet og nýtir vel þann hæfileika sinn að gera hversdagslegustu setningar að bröndurum á áreynslulausan hátt. Í síðari hlutanum náði hún síðan að sýna okkur eftirminnilega inn að kvikunni í persónunni. Frank Højbye Chistiansen varð hins vegar ekki mikill matur úr frekar rýru hlutverki Ríkarðs, dálítið eins og höfundi og leikstjóra hafi fundist nærvera hans nægjanleg til áhrifa.

Guðmundur Ingi Þorvaldsson bjó til kostulega aumkunarverðan vonbiðil úr Ólafi, þó erfitt væri að tengja þetta hraustlega glæsimenni við dauðvona mann með dripp í æð. Elma Lísa Gunnarsdóttir er hárrétt í hlutverk hinnar átröskuðu Signýjar sem vefur félögum sínum um fingur sér, að því er virðist án þess að vita af því, en reynist svo fær um stóra persónulega fórn fyrir annað þeirra. Kynskiptingurinn Agnes var síðan ansi hreint mögnuð persóna í meðförum Arndísar Hrannar Egilsdóttur, líkamsmál og raddbeiting hvort tveggja afbragðsvel unnið.

Umgjörð sýningarinnar er prýðilega vel heppnuð, og á það jafnt við um skemmtilega búninga Þórunnar Elísabetar Sveinsdóttur og Margrétar Sigurðardóttur, leikmynd Ingibjargar Magnadóttur, lýsingu Kára Gíslasonar og tónlist Úlfs Eldjárn. Ingibjörg nær að nýta helsta kost Hafnarfjarðarleikhússins, sviðsdýptina, eins og margir fyrirrennarar hennar, og Kári býr iðullega til sterkar myndir í rýminu með lýsingu sinni.

Vinur minn heimsendir er frumlegt og oft á tíðum skáldlegt leikhúsverk sem er vel þess virði að sjá, þó mín tilfinning sé sú að hlutarnir séu á endanum stærri en heildin. Hér er á ferðinni athyglisverð frumraun Kristínar Eysteinsdóttur sem sýningarhöfundar, og staðfesting þess að rödd Kristínar Ómarsdóttur er einstök meðal íslenskra leikskálda.

sunnudagur, september 14, 2003

Lína Langsokkur

Leikfélag Reykavíkur
Borgarleikhúsinu 14. september 2003.

Höfundur: Astrid Lindgren
Leikgerð Astrid Lindgren og Staffan Götestam
Þýðing: Þórarinn Eldjárn
Leikstjóri: María Reyndal
Dansar: Lára Stefánsdóttir
Leikmynd og búningar: Sigurjón Jóhannsson
Lýsing: Elfar Björnsson
Tónlist: Georg Riedel og Geirfuglarnir
Tónlistarstjóri: Þorkell Heiðarsson.

Pössum Línurnar

ÞAÐ er í sjálfu sér vel hægt að taka undir með talsmönnum hversdagslegrar meðalhegðunar í Línu Langsokk. Ef það er rétt að börn eigi að heyrast en ekki sjást, eins og barnaverndarforkólfurinn frú Prússólín heldur fram, er Sigurlína Rúllugardína vitaskuld ekki í húsum hæf. En á hitt ber að líta að hún er réttsýn og heiðarleg, hjálpsöm við minni máttar, hvort sem það eru blankir innbrotsþjófar eða sigraðir kraftajötnar, sjálfstæð, glaðlynd, frumleg í hugsun, og þó ekki sé allt satt sem út úr henni kemur, er það ævinlega fyrst og fremst til að tappa af óstýrlátu hugmyndafluginu og krydda tilveruna, aldrei til að blekkja eða fá sínu framgengt. Og svo er hún auðvitað skemmtileg svo af ber. Nýlendína Krúsímunda er kannski óþolandi barn, en hún er framúrskarandi manneskja.

Allt þetta er skýrt í uppfærslu Maríu Reyndal, og svo hitt að öll eigum við eitthvað af þessum eiginleikum, mismunandi vel földum undir vana, uppeldi og góðum siðum. Þannig eru Anna, Tommi og hin börnin fljót að leysast úr læðingi, en meira að segja frú Prússólín sleppir sér (andartak) þegar dansinn dunar. Oftast er það dans sem losar um pönkarann í persónunum, aldrei þó eins skemmtilega og í gersamlega óborganlegum dansi kennslukonunnar. Ef sýningin hefur boðskap til viðbótar við skemmtilegheitin þá er hann sá að öll þurfum við að passa Línurnar okkar, rækta þær og sleppa þeim lausum sem oftast.

Sýningin ber þessa merki á öllum póstum. Það er langt síðan ég hef séð sýningu í íslensku atvinnuleikhúsi sem er eins við það að fara á límingunum af fjöri. Reyndar er ekki laust við að stundum sé svo mikið í gangi að aðalatriðin týnist í hamaganginum. Fyrir vikið vantaði stundum dálítið upp á óskipta athygli yngstu kynslóðarinnar. En sýningin er stútfull af skemmtilegum hugmyndum, og tilfinningin er að María hafi náð vel að leysa sköpunarkraft hópsins úr læðingi. Nánast eina feilnótan í hugdettunum er að mínu mati upphaf sýningarinnar, sem væri ekki sanngjarnt að ljóstra upp um hvernig er, en ég verð þó að taka fram: Lína er EKKI göldrótt, hæfileikar hennar eru ekki yfirnátúrulegir, og að gefa það í skyn dregur dálítið niður í áhrifamættinum af afrekum hennar og eiginleikum. Sem betur fer gleymist það fljótt, og um leið og upphafssöngurinn byrjar eru áhorfendur í góðum höndum.

Það var strax ljóst í Nemendaleikhúsinu í fyrra að mikils var að vænta af Ilmi Kristjánsdóttur, og hún springur svo sannarlega út í þessari frumraun sinni utan veggja skólans. Geislandi af leikgleði og öryggi heldur hún athygli áhorfenda, það er hún sem öðrum fremur heldur orkustigi sýningarinnar jafn háu og raun ber vitni. Líkamsmál skemmtilega brjálað og “teiknimyndalegt”.

Fleiri eiga góðan dag. Anna og Tommi eru ágætlega útfærð af Eddu Björgu Eyjólfsdóttur og Bergi Þór Ingólfssyni, þau náðu jafnvel að vera dálítið spaugileg á eigin fórsendum, þó prúð séu. Sigrún Edda Björnsdóttir var skemmtileg frú Prússólín, og röddin sem birtist þegar hún missir stjórn á skapi sínu ansi mögnuð. Hanna María Karlsdóttir var frábær kennslukona. Þá mátti ekki á milli sjá hvorir væru grunnhyggnari og hlægilegri, Halldór Gylfason og Gunnar Hansson sem þjófarnir eða Þór Tulinius og Guðmundur Ólafsson sem löggurnar. Allavega áttu þessa tvær stéttir hvor aðra skilið. Og hvort sem það var Vaka Dagsdóttir eða nafna hennar Vigfúsdóttir sem fór með Hr. Níels á frumsýningunni þá var það vel af hendi leyst.

Tónlist er nokkuð plássfrek í verkinu, og er ekki nema í meðallagi skemmtileg, það er ástæða fyrir því að enginn þekkir nema upphafssönginn. Flutningur Geirfuglanna er fínn, en sérkennileg ráðstöfun að hafa tónlistina á bandi en hljóðfæraleikara á sviðinu að spila með, eða þykjast spila. Galgopalegur stíll sýningarinnar finnst mér kalla á hrárri flutning sem hefði fengist með lifandi undirleik, og fáguninni vel fórnandi fyrir þá orku sem slíkt hefði leyst úr læðingi. Dansar Láru Stefánsdóttur eru skemmtilegir eins og áður sagði. Leikmynd Sigurjóns Jóhannssonar er þénug og búningar hefðbundnir.

Ungfrú Efraímsdóttir Langsokkur er mikil ágætis fyrirmynd fyrir okkur öll - áminning um að vera maður sjálfur, lifa lífinu lifandi, vera almennilegur við náungann og láta engan eiga neitt inni hjá sér. Lína Langsokkur er prýðisskemmtun hjá Leikfélagi Reykjavíkur.