Suzannah

Cinnober Teater. Texti: Jon Fosse. Þýðandi: Svante Aulis Löwenborg. Tónlist: Atli Ingólfsson. Leikmynd: Råger Johannsson. Búningar: Liselotte Zetterlund. Lýsing: Anna Wemmert Clausen. Förðun: Ylva Brodin. Hljóðhönnun: Lars Indrek Hansson. Hljómsveit: Christian Berg, Marcus Alexandersson, Ann Elkjär Gustafson, David Hansson, Anna Svensdotter, David Kangasniemi, Joar Skorpen og Amund Sjølie Sveen. Leikendur: Sara Estling, Anna Forsell og Lena Nordberg. Smíðaverkstæði Þjóðleikhússins 19. október 2006.

Tónleikur 

VERKIÐ Suzannah sem hér er til umfjöllunar er byggt á samnefndum þríþættum einleik norska leikskáldsins Jon Fosse um skörunginn og bakhjarlinn Suzanne Ibsen, eiginkonu skáldjöfursins með skeggið. Ekki verður ráðið af leikskrá eða sýningunni sjálfri hversu mikið stendur eftir af texta Fosse, né þá heldur hvort einhver róttækari umstöflun hafi átt sér stað en stytting.

Hér hefur verið gerð tilraun með sambræðslu tónlistar og leiktexta á öðrum forsendum en vanalegt er. Tónlistin hefur meira vægi en ef um einbera áhrifstónlist við að öðru leyti „hefðbundna“ uppfærslu verksins væri að ræða. Kannski stendur afraksturinn óstyrkum fótum einhvers staðar mitt á milli slíkrar nálgunar og óperu, þar sem texti er tónsettur fyrir hljómsveit og söngvara. Fyrir utan andrúmsloftið sem skapast í sýningunni er klárlega aðdáunarverðast hve vel hefur tekist við að stilla saman þessa þætti, list leikkvennanna og textaflutning þeirra við brothætta og tætingslega tónlist Atla Ingólfssonar. Það virðist nokkuð ljóst að hér er ekki mikið svigrúm fyrir mistök eða frelsi til einstaklingsbundinna tilþrifa. Merkilega lifandi samt.

Hér hefur verið gerð tilraun. Leit að nýrri aðferð til að tala við áhorfendur, snerta þá og hreyfa við þeim. Það er virðingarvert sem slíkt. En það vekur óneitanlega athygli hvað útkoman er gamaldags.

Það botnar að sumu leyti í textanum, sem er alveg sérdeilis lítilsigld uppsuða úr leikhúsi fáránleikans og kannski einkum og sér í lagi Beckett. Endurtekningar, minningabrot, lífsþreyta, textaáminning af segulbandi eða úr hljómsveit. Og aðalpersónan jafn fjarverandi og Godot, því vitaskuld hefur enginn, hvorki höfundurinn né áhorfendur, nokkurn áhuga á Súsönnu nema fyrir Henrik, sem hún talar um látlaust, elskar, hatar og samsamar sig með. Þessi stíll hefur frá upphafi verið alls kyns höfundum, góðum og slæmum, tilvalin afsökun fyrir því að vera óræðir, fjarlægir, almennir. Því miður þýðir það gjarnan að útkoman verður flöt, ófrjó.

Og þótt ég hafi aðeins lítilsiglda leikmannsþekkingu á samtímatónlist þá grunar mig að einnig hún hefði ekki þótt nema álíka frumleg og önnur framúrstefna fyrir fimmtíu árum eða svo. En alls ekki leiðinleg sem slík. Og ekkert er eins gott og tónlist til að breiða yfir dramatíska ágalla í leikhúsi. Hennar má alltaf njóta, en taki hún athyglina þá er úti um leikræn áhrif, því tónlistin, abstrakt og almenn, er andstæða leiklistarinnar, mannlegrar og sértækrar.

Sjálf sambræðslan virkaði líka eins og gömul framúrstefna, módernísk blindgata sem óþarfi var að aka aftur. Flott vinna, leikkonurnar nákvæmar en samt trúverðugar persónur þótt ekki kalli formið eða textinn á mikla dýpt, tilþrif eða nærveru. Samskipti við hljómsveitina og uppbrot hljómsveitarmeðlimanna virkuðu svo aftur ýmist eins og lélegir brandarar í hámenningarlegum hátíðleikanum, eða þá vanhugsuð en samt áreynslukennd tilraun til að tengja þá sterkar inn í leikhluta sýningarinnar.

Suzannah er sýning sem hreyfir við skilningarvitunum, þreytir vitsmunina og snertir ekki hjartað. Það er ekki nóg.